Ho^`n Que^- Vietnamese Multimedia Magazine

Ngấn Lệ Lưu Vong

Kính Tặng anh Nhật Vũ và anh Hà Nhật Linh

Đời em sớm khổ sầu

Đời em sao sớm long đong

Thương quê xa , thương mẹ cha

Thương ngấn lệ lưng tròng

Thương kiếp đời lưu vong

Ngày ấy , khi rời khỏi Việt Nam , tôi không nghĩ sẽ có ngày mình không thể trở về lại được mảnh đất nơi " chôn nhau cắt rốn " . Nơi tôi có mẹ già , có anh em , bạn bè và những người thân quen . ...

Thấm thoắt thời gian như " tựa thoi đưa " ấy khiến tôi xa Việt Nam dễ cũng gần 10 năm và bây giờ dù còn người thân ở đó , tôi cũng không còn có lý do gì để được trở về nằm trong vòng tay mẹ già và lắng nghe tiếng mẹ ru hời từng đêm khuya như hồi còn bé nữa . Đâu đó , nơi đây...Trên đất khách tôi đang sống , thi thỏang tôi và bạn bè cũng gặp được một số người từ trong nước sang . Chúng tôi tay bắt mặt mừng mặc dù chẳng hề chung giọng nói , chung âm điệu . Những lúc ấy - họ , dù là người Bắc , Trung hay Nam chúng tôi vẫn thường gọi nhau bằng hai từ thân mật " đồng hương " . Nhưng ngay cả những thời khắc hiếm hoi " dăm thì mười họa " ấy , những người bạn mới quen " đồng hương " ấy - Họ , vẫn nhìn chúng tôi bằng con mắt dè chừng e ngại . và họ gọi chúng tôi bằng ba từ rất lịch sự " Người Lưu Vong " Còn đôi khi tệ hơn một chút , họ gọi chúng tôi - những người dù chưa hề từ chối quốc tịch Việt Nam bằng ba chữ " Kẻ Lưu Vong " . Vâng , với ba chữ ấy thôi cũng đủ phân biệt rõ về tôi , về bạn bè của tôi những người với muôn ngàn lý do có thể , hoặc không thể , không có cách gì trở về quê hương nữa .

Bản nhạc Ngấn Lệ Lưu Vong thơ anh Nhật Vũ , phổ nhạc anh Hà Nhật Linh qua giọng ca Nguyễn Linh , tôi đang nghe trong một đêm mưa và lạnh trên xứ người . Mặc dù bên chỗ tôi ở đang là mùa xuân , nhưng vẫn không thể tránh khỏi mùa xuân không phải là trời trong xanh thiên nhiên hữu tình lá xuân khoe sắc , mà mùa xuân nơi tôi ở đang có nhiều mây xám giăng phủ đầy trời , gió lạnh và nhiệt độ chỉ là + 5 oC . Cơn " mưa xuân " đến từ hồi nào không rõ , nhưng không phải là mưa tầm tã mà là mưa nhè nhẹ rả rích tuy không nặng hạt nhưng cũng dủ tạo thành những tiếng gõ đều trên mái tôn ngòai ô cửa sổ . Và gió , những cơn gió bất thường thổi tới từ phương nào tới..., tôi không rõ xong nhiều khi những cơn gió lạnh bên ngòai cứ tưởng người ngồi trong nhà quên mất có sự hiện diện của gió , vì thế qua khe cửa sổ he hé mở để lấy chút không khí , gió thi thỏang vẫn rít lên từng cơn và đập mạnh mình vào mái tôn . Gíó và mưa cùng với khi ngó qua ô cửa sổ nhin xuống bên dưới đường phố trong đêm vắng lắng .Nơi thi thỏang vài ba chiếc xe chạy ào qua vội vã ... với cái khung cảnh này tôi thật khó diễn tả cảm xúc trong lòng khi nghe bản nhạc Ngấn Lệ Lưu Vong.

Riêng tôi , dù đã bao năm sống xứ người tôi vẫn không thể nhận mảnh đất khách này , tuy đôi khi , tôi không phủ nhận đã từng yêu qúy thiên nhiên , yêu mùa thu vàng của đất nước này nhưng nếu để gọi " đất khách " này trở thành quê hương thứ hai của tôi thì không thể và không bao giờ. Mặc dù , tôi và bạn bè , chúng tôi - những kẻ lưu vong , với " đât khách " này có thể ngày nào đó chỉ còn là tro bụi tại đây .

Bản nhạc Ngấn Lệ Lưu Vong tôi nghe trong đêm nay , mới chỉ là lời thơ , và giai điệu dạo đầu thôi đã khiến cõi lòng tôi tê tái , đau đớn mặc dù nghe đọan đầu , rồi trôi tâm tưởng theo đến cuối bài , cả bản nhạc không hề có " giai điệu , âm hưởng Mưa " chút nào hết . ‘ Nắng " tất cả chỉ là " nắng " , bản nhạc miêu tả thiên nhiên cũng chỉ tòan một màu ...." nắng " . Vâng , với mỗi ngưiời khi viết dù dưới bất cứ dạng hình thức nào đều mang một nỗi niềm riêng , nỗi niềm ấy được gửi gắm trong từng câu , từng chữ . Điều tôi cảm nhận tại đây là phải chăng anh Nhật Vũ ( tôi xin phép gọi nhạc sĩ Nhật Vũ bằng " Anh " ở bài viết này ) . Cũng đã mang một nỗi niềm gì ? hoặc anh đã trải qua điều gì đó tương tự như thế ... hay chính bản thân anh trong những ngày lưu lạc không trở về đã viết lên Ngấn Lệ Lưu Vong , bài thơ từ đầu đến cuối không hề có chữ " mưa " nào nhưng lại làm người nghe rúng động , gợi sự cô độc và hòai niệm nhớ nhung , đó là tâm trạng chung của những người xa xứ . Chỉ là nắng , cái " nắng hạ " không hẳn chói chang , không hẳn gay gắt . Nhưng hãy thử đọc lên

Một mình lang thang trong nắng

Giữa trưa hè u - buồn mắt đỏ hoe

Vâng nếu bây giờ chúng ta so sánh một kẻ lang thang trên đất khách không nơi trú ngụ , không người thân quen và trong cái đói , cái lạnh - co ro trong một đêm mưa lạnh . Thì " nắng " trong Ngấn Lệ Lưu Vong của anh Nhật Vũ cũng không thể mang lại điều gì ấm áp hơn " mưa " cả . Chẳng còn gì xót xa và đau đớn cho bằng tâm tư người ly hương xa đất mẹ đến cả nửa vòng trái đất , hai chữ Quê Nhà - nơi có người thân hay chẳng còn ai thân thích cũng chỉ còn là những kỷ niệm đau đáu đã xa trong miền ký ức vô tận cùng những hợp tan một kiếp làm người...

Bơ vơ trên đất khách không nhà

Không một người thân

Em đi trên hè phố vắng với nắng buồn u -mê

Tìm ai biết ai mà tìm ...

Anh Nhật Vũ diễn tả tâm trạng người " lưu vong ‘ trong " nắng hè ‘ trong khi tôi nghe giai điệu nhạc anh Hà Nhật Linh , nghe tiếng hát Nguyễn Linh trong một đêm mưa gió lạnh này , liệu có tương phản lắm không ? vì thông thường khi nghe một giai điệu nhạc sẽ tùy theo tâm trạng con người khi ấy , khung cảnh lúc ấy , với người này thì " chẳng có gì " với người kia thì " gợi nỗi niềm " với người khác ...’ nắng sẽ làm người ta vui hơn chứ buồn gì " . ai mà chẳng thích nắng , nhất là " nắng hạ " , nắng luôn mang lại cảm giác ấm áp , sự ấm cúng , khung cảnh dưới nắng bao giờ chẳng rực rỡ hơn là mưa ? với nắng con người chẳng há sẽ cảm thấy ít cô độc hơn ư ? ít nhớ thương hơn , ít mềm lòng hơn ư ? Nhưng thật tài tình với cách dùng từ của anh Nhật Vũ khi miêu tả tâm trạng người lưu vong để dù ở trong mưa , nghe " nắng " thì lòng vẫn cứ đau , đau như có ai lấy muối sát vào bên trong . . Tôi không biết có ai cùng tâm trạng với tôi khi nghe bản nhạc Ngấn Lệ Lưu Vong không ? nhưng với tôi với bạn bè tôi nơi mà mưa - tuyết nhiều hơn nắng thì dù có nắng - tưởng chừng " nắng " đó là món quà sa xỉ mà Thượng Đế ban tặng cho đất nước này . Nắng - hay Mưa với những người được gọi là Lưu -Vong cũng chỉ mang môṭ tâm trạng và giống nhau đến hòan tòan tâm tư hay nguyện vọng . Tôi muốn nói vậy bởi vì : Chỉ có những ai từng lâm vào cảnh " vô gia cư ‘ nơi xứ người , không việc làm , không người thân thích với những bữa cơm đói , no thất thường thậm chí mẩu bánh mì , hay lon nước lạnh cũng phải chia nhau thì mới có thể thấu hiểu rằng dù " Mưa hay -Nắng - , thời tiết ấy , đều không mang lại một ý nghĩa hạnh phúc hay may mắn nào hơn . Từng câu , từng chữ và cụm từ " nắng " được lập đi lập lại xuyên suốt bài nhạc khi thì " nắng u -buồn " khi thì " nắng u -mê " " nắng phai màu " " nắng buồn lê thê " Trong cái " nắng " này con người như co lại thành một cái chấm nhỏ chỉ còn nhìn thấy cái bóng của mình lạc lõng chơ vơ . Những câu , từ mang đầy ý nghĩa , đầy ắp những băn khoăn trăn trở của người lưu vong . Trước cuộc đời phía trước không hưá hẹn gì cho một ngày mai ... Trong cái " nắng trưa hè " , trong không gian ấy có phải là một không gian lý tưởng để cho con người đối diện với chính mình hay với ai mà giãi bầy lòng mình tâm sự cho vơi bớt đi không ? thưa không , hòan tòan không phải thế bởi vì làm gì có ai mà giãi bầy nơi đất khách xa lạ này ? vẫn chỉ là mình là cái bóng của mình , " cảnh bóng " gợi một cảm giác buồn sầu ngấm dần vào con người rồi thì nỗi buồn , sầu và cô đơn ấy , bơ vơ ấy sẽ bị đầy lên cao tới đỉnh điểm khi muốn khóc mà không thể khóc được . Nước mắt không thể rơi ra nổi mà đọng lại " lưng tròng ‘". Vâng , đôi khi có những lúc con người ta rất muốn khóc , thèm được khóc , khóc to lên , khóc cho hả những gì chứa chất trong lòng , cho tan biến hết những gì phải chịu đựng bấy lâu , cho nước mắt cuốn theo nó tất cả những gì còn sót lại của những ngày tháng , Sống không ra Sống - Người chẳng ra Người . . Nhưng không , nước mắt vẫn không rơi ra được , nước mắt chỉ " lưng tròng " thậm chí nếu như nước mắt có tràn mi thì người ta lại - nuốt ực ngược vào lồng ngực mình . Con người khi ấy chỉ cảm thấy đời mình như cánh chim lạc lòai giữa xứ người với kiếp thân không phải là " viễn xứ " mà là đúng từ , đúng chữ " lưu vong "

Đời em sớm khổ sầu

Đời em sao sớm long đong

Thương quê xa , thương mẹ cha

Thương ngấn lệ lưng tròng

Thương kiếp đời lưu vong

Ta còn gì ? ta mất gì ? là nỗi niềm pha trộn giữa cái bi , cái hài trong những người được gọi là " lưu vong " , có được ngày đi mà chưa chắc có được ngày trở lại . mNơi xứ người xa lạ này con người một mình bán lưng với trời với tất cả những nhọc nhằn khổ cực của những thiệt thòi mất mát , có lẽ phải là một người có một lúc nào đấy cũng trong cuộc " tạo hóa xoay vần " ấy mới có thể có được tiếng nói gần gũi , cảm thông xót xa lòng người như vậy . Từng câu từng chữ chỉ là hình tượng nhưng khi nghe tưởng chừng như thấy được cả những bước chân nhọc nhằn , những bước chân run rẩy của những con người sống trên đất khách . Những mẹ cha , những người thân và quê hương ... - tất cả ở đâu ? , ta tìm ai ? và ta biết tìm ai mà có ai để tìm giữa nơi đất khách này ? ta như người đi lạc giữa cuộc đời và tiếng người , tiếng mẹ đẻ thân yêu dường như xa tít tắp , bóng người cũng chỉ là .. hư ảo trong nắng mà thôi . , cái ta - cái tôi khi ấy lại như dội ngược về ký ức chạy dọc con đường ngày xưa chạy lọan để trở về cảm giác cũng có " lưng tròng " đâu đó ánh nhìn của cha của mẹ ngày ra đi . Nếu như đau khổ mà thóat ra được hay trôi đi được có lẽ chẳng ai còn dùng đến ba chữ " kẻ " hay " người " - Lưu Vong để chỉ nhưng con người đã rời xa vĩnh viễn Việt Nam.

Vâng , bài thơ phổ nhạc gấn Lệ Lưu Vong của anh Nhật Vũ được anh Hà Nhật Linh phổ nhạc , tôi không biết xuất xứ từ đâu , từ lý do gì để anh Nhật Vũ viết lên lời thơ ấy , và anh Nhật Vũ với anh Hà Nhật Linh có mối đồng cảm sâu sắc đến thế nào - hai anh là hai anh em ? hay hai người xa lạ ? từ một đồng cảm , từ một " tình cờ " nào gặp nhau để Người thì viết lên dòng thơ đầy tâm trạng , Người phổ nhạc gây xúc động lòng người nghe đến vậy .Tôi đã bật khóc khi nghe bản nhạc này và ngậm ngùi cho thân phận chính tôi cho cả những bãn bè giống như tôi ở quanh tôi. Tôi rất xin cảm ơn hai anh đã có một nhạc phẩm là tiếng nói tâm hồn chung dành cho những người - những kẻ " Lưu Vong " như tôi , bạn bè tôi , những nỗi niềm của tâm hồn trong kiếp người còn lại này . Ngấn Lệ Lưu Vong là một bài thơ hay , là một nhạc phẩm làm người nghe xao xuyến cõi lòng . Giữa cơn mưa đêm nay tôi nghe bài nhạc có " nắng " nhưng

Về đâu .. biết đâu nẻo về ...

" về đâu "? câu hỏi cũng chỉ còn tắc nghẹn trong tâm tưởng , muôn ngàn câu hỏi cũng chỉ còn là nỗi đau nhức nhối trong trái tim , trong mỗi nhịp đập hơi thở của một kiếp làm người mà " ngày ấy " đã ra đi ... " có biết đâu mà về " Quê hương là đâu ? nhà ta là đâu ? ... con đường phía trước vẫn dài hun hút như vô tận không thấy nơi này là điểm cuối , càng không thấy nơi nào sẽ là điểm cuối nếu không phải là " Quê Hương " cho một chốn " dung thân " ấm áp bao la tình thưong . giữa nơi đất khách . Con người - cái tôi - cái " chấm nhỏ " biết di động ấy thật sự nhỏ bé đến vô cùng . Thèm lắm chứ , những che chở , những yêu thương và chăm xóc... và cũng dễ lắm chứ nếu không có " chốn dung thân " con người khi đó dễ làm bản thân ta gục ngã ... Nhưng phía trước vẫn chỉ là câu hỏi - câu hỏi xóay vào lòng và vẫn mãi gậm nhấm trái tim " về đâu ? - biết đâu mà về " Gịong hát Nguyễn Linh luyến láy trong cảm giác tuyệt vọng mà người nghe cảm nhận được rằng mình chỉ còn biết vùng vẫy lấy chính mình trong cái " nắng hè " đất khách xa lạ này , chỉ còn là những khắc khỏai của mỗi ngày mỗi trôi đi vô định trong kiếp người này ...

Với tất cả chân tình và những lời tự đáy lòng xin cảm ơn anh Nhật Vũ và anh Hà Nhật Linh cùng ca sĩ Nguyễn Linh đã có một nhạc phẩm tuyệt vời đầy tâm trạng cảm xúc , là tiếng nói chung cho những người " trót " mang hai chữ _ Lưu - Vong .

Ngày qua , ngày vội qua mau

Nắng phai màu , bước u- sầu , vẫn buồn đau

Em đi cho quên hết ưu phiền

Quên đời lạc lõng

Chân đi mỏi mòn trong nắng

Nắng vẫn buồn lê thê

Về đâu ? ... biết đâu nẻo về ...

12-05-2004

Ngọc Dung